Нашето тело е во постојана комуникација со околината. Секој миг добиваме илјадници информации – од звуци, мириси, светлина, допири, движења и рамнотежа. За повеќето луѓе, мозокот ги обработува овие сигнали речиси несвесно и ни овозможува да реагираме природно – да се движиме, да разговараме, да учиме. Но, што се случува кога овој процес не функционира како што треба? Тогаш зборуваме за сензорна дезинтеграција, состојба што често го попречува секојдневното функционирање, особено кај децата.
Токму затоа, сè поголемо внимание добива терапијата со сензорна интеграција, која има за цел да му помогне на мозокот да ги “усогласи“ сите сетилни информации и да создаде хармонија помеѓу телото и умот.
Што е сензорна интеграција?
Сензорната интеграција е процес преку кој мозокот ги собира, организира и толкува информациите од сите сетилни системи:
• Вид (визуелно чувство) – ни помага да ги забележуваме предметите и движењата околу нас.
• Слух (аудитивно чувство) – ни овозможува да препознаваме звуци, говор и музика.
• Допир (тактилно чувство) – ни кажува какви се текстурите, температурата и притисокот.
• Вкус и мирис – помагаат во препознавање на храна и мириси.
• Рамнотежа (вестибуларен систем) – го контролира чувството за движење и стабилност.
• Проприоцепција – ни овозможува да знаеме каде се наоѓаат деловите на нашето тело без да гледаме.
Кога сите овие системи функционираат складно, детето може да се движи со координација, да се концентрира на учење, да комуницира со другите и да реагира соодветно на различни ситуации.
Кога се јавува потребата од сензорна интеграција и за кого е наменета?
Кај некои деца мозокот не успева правилно да ги организира сетилните информации. Таквите деца може да бидат пречувствителни (реагираат силно на бучава, светлина, одредени ткаенини или мириси) или недоволно чувствителни (бараат повеќе движење, силен допир или не реагираат на болка). Ова може да влијае на нивното однесување, концентрација, моторни вештини и емоционален развој.
Сензорната терапија најчесто се користи кај:
• деца со аутистичен спектар;
• деца со интелектуална попреченост;
• деца со ADHD;
• други развојни нарушувања;
• трауми или анксиозност;
• деца кои имаат потешкотии со учење, говорно-јазични нарушувања или координација.
Пример од пракса
Ана, петгодишно девојче, не сакала да се облекува сама – секое утро плачела кога мајка и ѝ облекувала блуза со етикета или чорапи со шевови. Во градинка, избегнувала активности со боички и пластелин, а при силен шум си ги затворала ушите и се криела под маса. Родителите мислеле дека е “разгалена“, но кога посетиле терапевт за сензорна интеграција, дознале дека нејзиниот мозок пречувствително ги обработува сигналите од допир и слух. Преку редовни терапевтски сесии во специјално опремена соба – со нишалки, топки, рамнотежни табли и игри за движење – Ана научила постепено да ги прифаќа различните сензации. По неколку месеци, таа почнала да се облекува сама и да учествува во групни активности со насмевка.
Цел на терапијата
Целта на терапијата со сензорна интеграција е да се подобри начинот на кој мозокот ги обработува сетилните информации, со што се олеснува секојдневното функционирање, учење и социјална интеракција.
Како се изведува терапијата со сензорна интеграција?
Сензорната терапија е терапевтски пристап кој им помага на лицата – најчесто деца, но и возрасни – подобро да ги обработуваат, разбираат и користат информациите што ги добиваат преку своите сетила.
Сензорната терапија се изведува од сензорен терапевт и обично вклучува:
• активности кои стимулираат различни сетила (лулање, допир со разни материјали, игра со песок, вода, светлина, музика, итн.);
• специјално опремени сензорни соби;
• вежби за подобрување на концентрација, рамнотежа и моторика;
• друго.
Сензорната терапија се спроведува преку игра – најприродниот начин на учење за детето. Терапевтот внимателно избира активности што го стимулираат мозокот да создава нови врски меѓу сетилата. Детето, на пример, може да се ниша, да скока, да влече, да турка предмети, да оди босо по различни површини или да слика со прсти. Секоја од овие активности има цел: подобрување на координацијата, вниманието и контрола на движењата.
Сензорна интеграција и сензорна соба – ист или различен поим?
Сензорната соба е специјално уреден простор кој нуди контролиран сензорен стимул, односно алатка која му служи на терапевтот за време на третманот со сензорна интеграција. Таа се користи за подобрување на сензорната интеграција, релаксација, фокус и емоционална стабилност.
Карактеристики на сензорната соба:
• Различни светлосни ефекти (LED светла, проектори).
• Звучни стимули (музика, природни звуци).
• Тактилни предмети (мекани перничиња, топчиња, разни текстури).
• Опрема за рамнотежа и движење (ластички, љуљалки, тунели).
• Друго.
Сензорната интеграција не е само терапија – тоа е начин на разбирање на детето. Наместо да се осудува детето за неговото однесување, важно е да се препознае што всушност му пречи или недостасува. Кога родителите, воспитувачите и терапевтите соработуваат, можат да создадат средина во која детето ќе се чувствува сигурно и ќе го постигне својот потенцијал. Со поддршка, трпение и правилен пристап, секое дете може да научи да ги усогласи своите сетила и да го доживува светот со радост, рамнотежа и самодоверба. Сензорната интеграција не е само наука – тоа е мост кон подобро детство и посреќна иднина.
Андреа Левковска Младеновски
сензорен терапевт – педагог
SLP.BOJAN – центар за логопедија, специјална едукација и рехабилитација
+ 389 75 350 374